• Władysław Orkan

    •                                           Władysław Orkan (właściwe nazwisko Franciszek Smreczyński) - jeden z najwybitniejszych prozaików okresu Młodej Polski, pisarz , poeta, dramaturg.

                   

      Urodził się w 1875 roku we wsi Poręba Wielka. Pochodził z ubogiej rodziny, która utrzymywała się głównie z rolnictwa. Matka poety: Marianna była niezwykle ciepłą osobą, troszczącą się o dzieci, co potwierdzają jej słowa: "O mnie nic...byleby Franuś...". Orkan przez całe życie podkreślał jak ważna była dla niego matka i jak wiele jej podkreślał.

      Przyszły pisarz przez dwa lata uczęszczał do szkoły w Porębie Wielkiej, później w Szczyrzycu. Wtedy to zaczęły narastać nieporozumienia pomiędzy jego rodzicami o dalszą przyszłość dziecka. Ojciec chciał, aby syn pracował na roli. Matka natomiast, dostrzegła talent

      i inteligencję chłopca, dlatego pragnęła, aby syn uczył się dalej. Po wielu sporach postanowiono, że chłopiec wyjedzie do Krakowa w celu dalszej edukacji.

      Franciszek zaczął się uczyć w gimnazjum św. Jacka w Krakowie, gdzie panowała ostra dyscyplina. Tam odwiedzała go matka, która odległość pomiędzy Porębą Wielką a Krakowem przemierzała na piechotę.Rodzinę Smreczyńskich dotknął śmiertelny wypadek ojca przy wyrębie drzewa.Zaczęło im brakować środków finansowych.Jedyną rodością matki były sukcesy syna, który już jako gimnazjalista zacząłdrukować swoje utwory w czasopismach - jego wiersz zajął pierwsze miejsce w konkursie literackim.

      Franciszek był bardzo wesołym, żywym, dowcipnym chłopcem. Bardzo dużo czytał , co było pasją. Swoje utwory, wydrukował pod pseudonimem - Orkan.

      Powrócił do Poręby Wielkiej, gdzie (z małymi przerwami) przebywał do końca swego życia.

      Pisał teksty liryczne i dramatyczne. Jego pierwszy tomik: "Nowel" został wydany w 1898 r. następnie "Nad urwiskiem", "Z tej smutnej ziemi" (1903), "Z martwej roztoki" (1912).

      W swoich powieściach: "W roztokach", "Drzewiej", "Pomór", "Komornicy" ukazuje rozwarstwienie klasowe polskiej wsi, ubolewa nad ciężkim losem chłopów. Jego utwory są skarbnicą obyczajowości ludowej. Pisał takie dramaty: "Skapany świat", "Franek Rokoczy". Jest również autorem "listów ze wsi. Władysław Orkan bardzo często poruszał w swoich utworach tematykę polskiej wsi, ponieważ doskonale rozumiał problemy chłopstwa, gdyż sam wywodził się z tej warstwy. Wybudował w Porębie Wielkiej duży, góralski dom zwany "Orkanówką", gdzie przyjeżdżali znakomici goście: pisarze, działacze społeczni.Podróżował po Europie, zwiedził: Szwajcarię, Włochy, Ukrainę. W czasie I Wojny Światowej walczył u boku Piłsudskiego.

      W okresie międzywojennym dużo pisał, oddawał się pracy twórczej. Swoją działalnością chciał zainteresować władze życiem Podhala, uwypuklał ich troski, walczył, aby budowano nowe drogi, szkoły. W życiu osobistym boleśnie odczuł śmierć żony, nieuleczalną chorobę córki Zosi.

      Zmarł 14 maja 1930 roku w wieku 55 lat. Kilka dni potem zmarła jego córka. Poeta został pochowany na zakopiańskim cmentarzu.

       

       

      Zródło: Józef Dużyk, "Władysław Orkan", W-wa 1980